izleyiciyi, sanatın amacına ulaşmasına izin verecek şekilde dahil eden bazı etkileşimli sanat enstalasyonları, gözlemcinin ya da ziyaretçinin, içinde ve çevresinde "yürüdüğünü" söyleyerek bunu başarır; bazıları sanatçıya veya seyircilere sanat eserinin bir parçası olmalarını ister. interaktif sanat; izleyicilerin, sonucu belirlemek için bir girdi sağlayarak izleyicilerin bir şekilde katıldığı bir sanat türüdür.
seyircinin etkileşiminin sadece bir zihinsel olay olduğu geleneksel sanat formlarının aksine, etkileşim, tamamen psikolojik aktivitenin çok ötesine geçen bir sanat eserine çeşitli türlerde gezinme, montaj ve/veya katkı için izin verir. bir ortam olarak etkileşim, anlam üretir. ben en son bu tarz konvansiyonel bir sanat olayı ile "performans" adı altında mamut art project'de muhatap olmuştum. sanatçı sabit durarak kendi etrafına ve istenirse kıyafetlerine çivi çakılmasını istiyordu ve izleyici performansın ana temalığını sanatçı ile beraber paylaşırken ortam hem sosyal, hem psikolojik onlarca tespite açık bir hal almıştı.
tabii ki interaktif sanat bu tarz konvansiyonel tutumlarla kalmıyor, aslında oldukça uzun zamandır var olan interaktif sanat, sensörler ve bilgisayar teknolojileri sayesinde 90'lardan sonra daha da çok sanat dünyasında yer etmeye başladı. hızla gelişen teknoloji sanat ile beraber hızla yoğuruldu ve sensörler, ışıklar kullanılarak sanatın içerisine çekilen izleyici birden kendisini monitörün karşısında buldu.
zaten bireysellikten hızla çıkıp adeta bir kolektif hale gelen interaktif sanat daha da profesyonelleşerek kendisine bir sektör yarattı. bunun adına oyun piyasası diyoruz. bir yanda adına bireysel olarak mütevazi performanslar sergilenirken, diğer tarafta onlarca sanatçının tanrıları kıskandırarak çizdiği karakterlere dijital sanatçılar adeta boyut vererek yaşar hale getiriyor, var ediyor; en çılgın mimarların dudaklarını uçuklatacak seviyede yaratılan şehirler, kasabalar; ortamlar, en iyi yazarların gördüklerinde imrenecekleri metinlerin yazıldığı senaryolar, yeni medyacıların oluşturduğu hareketli görseller ve hatta sinemacıların destekleriyle ortaya çıkan inanılmaz karmaşıklıktaki yapıları görüyoruz.
bu büyüklükteki interaktif sanat'ın `assassin's creed`, `the witcher` gibi sayısını onlara çıkartabileceğimiz örneklerle hem roman, hem de sinema ile diğer sanat dallarını da beslediğini görmek apayrı bir şölen. günümüzde hızla etki alanını genişleten ve daha çok insana ulaşıp daha çok şey anlatabilen etkileşimli sanat, son zamanlarda üzerine uğraşılan ve büyük yatırımlar yapılan "vr" (bkz: virtual reality) teknolojisi ile bambaşka bir boyuta geçiyor. diğer taraftan süregelen haberlerde büyük bilişim firmalarının hologram üzerine de inanılmaz yatırımları var ve çok yakında dijital veya interaktif sanat içerisinde yerini alacağını gösteriyor.
Örneğin Çizgi Roman olarak başlayan walking dead'in beyaz ekranda gördükten sonra etkileşimli bir şekilde bilgisayara gelmesi uzun sürmedi. var olan, yaratılmış ve beğeni kazanmış bir hikayeyi özümsemiş insanların bunu yaşamasını sağlamak inanılmaz bir tecrübeye sahip olmalarını da beraberinde getiriyor. hem hikaye daha iyi özümseniyor, hem de anlatılmak istenen etkileşim sayesinde daha iyi veriliyor. bir karakterin susuzluk çektiğini izlemek ile, bilgisayar sayesinde yönettiğin karakterin susuzluktan ölmesi mutlaka insan zihninde farklı yerleri uyarıp, farklı tecrübelere sebep oluyor.
son zamanlarda etkileşimli (bir takım seçenekleri olan) filmler ile bireysel sinema alanında bile, gelenekselciler burun kıvırsa da resmen devrim yaşandı ve yaşanmaya devam ediyor.
bütün sanat türlerinde tabii ki ilerleme ve gelişim söz konusu ama gelecek öyle sanıyorum ki interaktif sanatın daha çok etki alanına ulaşmasıyla, dallanıp budaklanmasıyla, kategorilere ayrılmasıyla şekillenecek. çok kapsamlı bir sanat dalı olduğu için sahne sanatlarının ve daha pek çok görsel sanatın icrasını zorlaştırabilir (basite indirgeyebilir) veya yutabilir gibi düşünsem de, onların da kendisini ortaya koyabileceği fırsatlar da yaratacağını veya zamanla onlarla da derinden etkileşeceğini düşünüyorum.
biz bu sırada neden gerçek hayatta yapılan bir heykel sanattır da, sanal ortamda yapılmış bir heykel sanat değildir? sorusunun cevabını bulmalıyız.
dijital sanat, dijital teknolojiyi yaratıcı veya sunum sürecinin önemli bir parçası olarak kullanan sanatsal bir çalışma ya da uygulamadır. bilgisayar teknolojileri yardımıyla görsel ve işitsel materyallerin yorumundan ortaya çıkan bir tür çağdaş sanattır.
dijital sanat; dijital olarak yaratılabildiği gibi, var olan bir resmin/fotoğrafın dijital ortama taranarak aktarılmasıyla üzerinde oynanarak ve/veya aynı şekilde 3d materyallerin çizilmesi, taranması ile hareketli ortama aktarılmasıyla vidyo olarak da karşımıza çıkabilir.
bilgisayar ekranının tuval olarak kullanılması, muhafazakar sanatçılar, sanat akımları tarafından "sanat" olarak kabul edilmese de özellikle son zamanlarda içiçe geçtiği interaktif sanat ile birlikte sanat çevrelerinde daha etkili kabul görmekte, hatta bazı sanat müzelerinde yerini almaktadır.
dijital sanat için en ünlü anlardan birisi andy warhol'un zamansız ölümünden hemen 2 yıl evvel 1985 yılının temmuzunda lincoln center'da halka açık bir `commodore`/`amiga` tanıtımında, debbie harry'nin çekilmiş tek renkli (monochrome) görüntüsünü dijitalize olarak aktardığı propaint programıyla üzerine renk ekleyerek manipule etmesi diyebiliriz.
diğer taraftan günümüzde herhangi bir oyun trailer'ını izlediğinizde dijital sanatın nerelere geldiğini görüp ürperebilirsiniz. artık sinema gibi sanatın "kabul edilmiş" kısımları, dijital sanatı kendi bünyelerinde kullanıyor ve bu artarak devam etmekte. en son "elon musk", dijital sanatın geldiği yere gönderme yaparak içerisinde yaşadığımız evrenin bir simülasyon olabileceğini ifade etmişti.
gerçekçilik, virtual reality teknolojisi ve interaktif sanat aslında korkunç şekilde önümüzdeki 4-5 yıl içerisinde benzer durumlara izin verecek gibi duruyor.